Mandy Aftel là một nghệ nhân nổi tiếng trong lĩnh vực chế tác nước hoa và nghiên cứu mùi hương. Bà còn được biết đến là nhà sáng lập Aftelier Perfumes - dòng nước hoa được chế tạo hoàn toàn từ các nguyên liệu thiên nhiên bằng phương pháp thủ công. Bà đặc biệt chú trọng việc sử dụng các tinh chất thực vật và kỹ thuật truyền thống để tạo nên những mùi hương độc đáo và lôi cuốn. Không chỉ để lại dấu ấn đặc biệt trong ngành công nghiệp chế tác, Mandy Aftel còn rất thành công trong lĩnh vực viết sách. Bà là tác giả của rất nhiều tác phẩm với các chủ đề lịch sử, nước hoa và ẩm thực, trong đó chắc chắn phải kể đến "Tinh chất và Thuật giả kim: Lịch sử tự nhiên của nước hoa" - cuốn cẩm nang tổng hợp những kiến thức quan trọng nhất về mùi hương. 

Kẻ ngoại đạo của thế giới nước hoa

Xin được gửi lời chúc ấm áp nhất đến bà! Chúng tôi đã tìm hiểu và được biết cuốn sách đã có mặt tại 15 quốc gia và lần xuất hiện gần nhất là tại Việt Nam. Vậy, với phiên bản của Việt Nam, đây có phải là lần đầu cuốn sách xuất hiện tại châu Á hay không? “Vâng đây là phiên bản thứ 15 của “Tinh chất và Thuật giả kim”, tuy nhiên trước đây cuốn sách đã từng có mặt lần đầu tại châu Á với phiên bản từ Thái Lan. Mặc dù tôi đã viết rất nhiều cuốn sách khác nhau nhưng có lẽ tác phẩm này vẫn luôn giữ một vị trí đặc biệt, vì liên tục được yêu thích và nhanh chóng trở thành một trong những cuốn sách được ưa chuộng nhất của Mandy Aftel.”

Vậy, mỗi khi ấn phẩm này được ra mắt bằng một ngôn ngữ mới, yếu tố nào khiến bà đặc biệt mong chờ nhất? “Bạn biết không, mỗi lần như vậy tôi đều cảm thấy vô cùng ấm áp khi chứng kiến được tình yêu của mọi người dành cho các nguyên liệu hương tự nhiên. Độc giả ở khắp nơi trên thế giới vẫn luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho cuốn sách và liên hệ với tôi để tìm hiểu thêm thông tin. Họ có thể bắt đầu hành trình này bằng cách nâng niu từng dải hương xuất hiện trong cuộc sống, lớn lao hơn là theo đuổi sự nghiệp nhà chế tác nước hoa. Những minh chứng này thể hiện được khả năng đáng kinh ngạc của nguyên liệu thơm trong việc gắn kết mọi người. Đối với tôi, đó là một thứ vô cùng mê hoặc. Ngoài ra, tôi vô cùng thích các ấn bản ở nước ngoài của "Tinh chất và thuật giả kim”, đặc biệt là thiết kế cùng cách diễn giải đa dạng. Thật thú vị khi chúng ta có thể nhìn thấy “đứa con” của mình được đón nhận ở những quốc gia khác nhau với nhiều diện mạo xinh đẹp đúng không nào?” Chúng tôi được biết rằng sự nghiệp chế tác nước hoa của bà bắt đầu nhen nhóm khi viết tiểu sử cho Brian Jones - một nhạc sĩ người Anh, người sáng lập và thủ lĩnh của ban nhạc huyền thoại, The Rolling Stones. Kể từ thời điểm đó, nước hoa đối với bà có ý nghĩa như thế nào? Và theo bà, thế giới sẽ như thế nào nếu hương thơm không hề tồn tại? “Tôi thấy rằng thế giới trở nên rực rỡ và sống động hơn khi chúng ta cảm nhận những hương thơm xung quanh. Có thể nói rằng mùi hương là một khía cạnh giúp cuộc sống trở nên màu nhiệm hơn. Mối liên hệ giữa mùi hương và ẩm thực là một trong những sự kết nối mạnh mẽ nhất với tôi. Nước hoa kỳ diệu đến mức chúng có thế tái hiện lại hương của tách trà nóng, ly rượu vang, cà phê thượng hạng hay là hiện thân của một bữa tối. Điều quan trọng nhất là hương thơm dành cho tất cả mọi người, không một rào cản và định kiến. Tất cả đã tạo nên sự tự do cùng niềm vui cho mỗi cá nhân và tôi thích được hiện diện trong cuộc sống của họ theo cách đó.”

Trong “Tinh chất và Thuật giả kim” bà đã chia sẻ rất nhiều kiến thức cũng như mô tả kinh nghiệm được tích lũy trong suốt hơn 30 làm việc trong thế giới nước hoa. Vậy điều gì mang đến thử thách lớn nhất trong quá trình bà viết cuốn sách này? “Thử thách lớn nhất trong hành trình tạo nên “Tinh chất và Thuật giả kim” có lẽ là chương 1: Linh hồn của nhà giả kim – Lịch sử tự nhiên của nước hoa. Khi tôi bắt đầu tổng hợp thông tin về thuật giả kim với nước hoa, có rất nhiều kiến thức hàn lâm và trừu tượng. Điều này rất khó để người viết có thể xâu chuỗi hai chủ đề này trong toàn bộ cuốn sách. Tuy nhiên, tôi coi đó như hành trình khám phá thú vị. Các phương pháp thực hành từ thuật giả kim đã có trước thời kỳ hoá học hiện đại, là sự kết hợp giữa chủ nghĩa thần bí và khoa học một cách sâu sắc. Tôi đã dành rất nhiều nỗ lực để hoàn thành và khẳng định được đây là chương có ý nghĩa quan trọng. Nhờ vậy, nó đã được độc giả đón nhận nhiều nhất.”

Vậy theo bà, thế giới hương thơm sẽ phát triển như thế nào nếu không bị ảnh hưởng bởi thuật giả kim? “Về bản chất, thuật giả kim đại diện cho quá trình biến đổi về mặt tinh thần và thể chất. Tôi tin rằng nó đã khắc hoạ nét huyền bí và mê hoặc vào từng dải hương. Điều này đã nâng tầm những mùi hương từ những sản phẩm đơn thuần trở thành một loại hình nghệ thuật có ý nghĩa sâu sắc với từng cá nhân. Đối với tôi, thuật giả kim là một khía cạnh vô cùng quan trọng, là bước đệm cho thế giới hương thơm ngày nay.”

Ngành công nghiệp nước hoa không chỉ nằm trong tay các tập đoàn lớn mà còn phổ biến hơn tại các cửa hàng. Nghề thủ công được hồi sinh, tính cá nhân và các mô hình kinh doanh nhỏ ngày càng được phát triển, bất kể chúng tập trung vào nước hoa tự nhiên hay tổng hợp. Sự ra đời của Internet và mạng xã hội đã mang đến sự kết nối dễ dàng hơn cho cộng đồng yêu hương. Họ thảo luận với nhau như cách mà tôi cùng như Ka team đang thực hiện. Chúng ta đều bắt đầu một đam mê mang tên hương thơm.”

Đã có nhà chế tác nước hoa nổi tiếng nào xem cuốn sách như kim chỉ nam trong quá trình họ khám phá các mùi hương? “Vâng, tôi phải cảm ơn Chúa (cười). Trong hành trình của mình, tôi phát hiện rằng rất nhiều người đến từ các hãng nước hoa lớn đã coi “Tinh chất và Thuật giả kim” là cuốn cẩm nang đầu tay dẫn bước họ gia nhập vào lĩnh vực này. Một số người theo đuổi niềm nước hoa với tư cách ngoại đạo nhưng thậm chí có người đã trở thành chế tác gia nổi tiếng. Có lẽ những thông tin quan trọng của cuốn sách đã gây được ấn tượng với mọi người và tôi rất tự hào về điều đó.”

Sang trang, định hình cuộc sống:

Vẻ đẹp của tinh chất tự nhiên

Trong chương 4, bà có đề cập đến triết lý mang tính đối lập trong thuật giả kim được thể hiện bằng khái niệm “Sol và Luna”. Bên cạnh đó, trong thế giới nước hoa cũng có hai mặt tương phản đó chính là hoá học và nghệ thuật. Vậy làm thế nào để bà có thể dung hoà hai khía cạnh này trong quá trình chế tác? “Có thể nói sự kết hợp giữa khoa học và nghệ thuật mang đến sự thăng hoa cho thế giới mùi hương hơn bao giờ hết. Hoá học và bí quyết khoa học là nhân tố thiết yếu, mang lại cho chúng ta nền tảng vững chắc để phát triển. Tuy nhiên, nếu khía cạnh nghệ thuật không xuất hiện thì nét đa chiều của mùi hương sẽ không tồn tại và thậm chí trở nên nhàm chán. Khi bạn bắt tay vào việc tạo nên một hương thơm nào đó, bạn sẽ mang trong mình danh xưng của một nhà chế tác và trở thành người nghệ sĩ thực thụ. Bạn không chỉ nghĩ về các công thức hoá học hàn lâm mà còn sống trong khoảng trời của nghệ thuật đầy mơ mộng. Khi tôi tạo ra một mùi hương mới, tôi thường sắp xếp những ý tưởng rõ ràng nhất có thể. Trong quá trình pha chế, tôi sẽ xem xét cách các nguyên liệu tương tác với nhau. Nếu có phản ứng tiêu cực, tôi sẽ lập tức điều chỉnh.”

Trong chương 5, bà đã so sánh “Nếu tầng hương giữa là sự tán tỉnh và hương cuối là sự lâu bền trong hôn nhân, thì hương đầu được xem là tình một đêm”. Vậy chúng ta có thể ví mỗi mùi hương đều là hiện thân cho tình yêu hay không? “Từ những ngày chập chững bước chân vào lĩnh vực này đến tận bây giờ, đối với tôi, hương thơm vẫn chứa đựng vẻ mê hoặc không thay đổi. Tôi bắt đầu tất cả bằng hành trình tìm kiếm các tinh chất giống như chìm trong một mối tình say đắm. Có lúc chúng làm ta mê hoặc nhưng cũng có lúc ta trở nên bối rối. Đôi khi ta khao khát thấu hiểu và kết nối nhưng rồi nhận ra rằng không phải lúc nào mọi thứ cũng hoà hợp như mình mong đợi. Đối với tôi, việc bắt tay vào hành trình để khám phá những tinh hoa là minh chứng cho niềm hạnh phúc.” Jean Carles (một nhà pha chế nước hoa người Pháp) đã chia sẻ trải nghiệm khi làm việc cùng với người hướng dẫn của mình “Hãy tin vào một lối sống vui vẻ thản nhiên”. Người ta thường đặt ra nguyên tắc để phá vỡ nhưng điều đó có thật sự hiệu quả hay không? Bà có cho rằng trước khi phá vỡ quy tắc, chúng ta phải hiểu hoặc nắm vững một nền tảng kiến thức nhất định về nước hoa? “Với tư cách là một người hướng dẫn, tôi luôn chú trọng đến tầm quan trọng của việc hiểu rõ bản chất và thuật giả kim trong lĩnh vực nước hoa. Đây là kiến thức đặc biệt quan trọng nếu bảng hương của bạn chủ yếu bao gồm các tinh chất tự nhiên. Chúng vốn phức tạp nên đòi hỏi người chế tác phải có trình độ kỹ năng nhất định mới có thể khai thác hiệu quả. Việc nắm bắt các quy tắc cơ bản là điều thiết yếu nhưng khả năng sáng tạo của bạn sẽ bổ trợ rất nhiều cho quá trình thú vị ấy. Ngọn lửa thôi thúc bạn thực hiện kế hoạch của mình chính là khao khát mà bạn hằng ấp ủ. Tôi đã đưa ra một số nguyên tắc cụ thể được coi là nền tảng tiên quyết cho quá trình theo đuổi mùi hương đối với học viên của mình. Khi kỹ năng của bạn được mài giũa, bạn có thể sáng tạo nhiều hơn với việc phá vỡ các nguyên tắc cơ bản. Tuy nhiên, bạn chỉ nên thực hiện điều táo bạo này sau khi đã nắm chắc kiến thức.”

Giữa muôn vàn thứ mang tính biểu tượng ngoài kia, theo bà tại sao hương thơm lại được chọn làm phương tiện giao tiếp giữa con người và thần linh? “Sự kết nối huyền bí ấy đã in hằn bằng dấu vết thời gian. Thực chất nguồn gốc của hương thơm bắt đầu từ thuật ngữ “Par fum” có nghĩa là “xuyên qua làn khói”. Vào thời kỳ sơ khai, con người sử dụng các nguyên liệu tự nhiên và đốt chúng, trong đó phải kể đến trầm hương. Trong quá trình đốt chất thơm, hương khói bay lên được coi là cầu nối giúp con người giao tiếp với thần thánh. Ngày nay, có rất nhiều chất liệu được tiếp nối sử dụng: mộc dược, trầm hương,... Tất cả những mùi hương đó đều xuất hiện trong Kinh thánh, được coi là truyền thống sâu sắc gắn liền với thế giới tâm linh.” “Tinh chất và Thuật giả kim” được rất nhiều nhà chế tác coi là “nguồn tài nguyên quý giá”. Bà có thể đưa ra một số lời khuyên cho những người đã và đang bắt đầu khám phá thế giới sáng tạo của nước hoa? “Có 3 điều tiên quyết bạn phải có được đó là: thời gian, phạm sai lầm và học hỏi. Bạn hãy bắt tay vào việc nghiên cứu để có thể hiểu được những kiến thức cơ bản một cách chậm rãi và chắc chắn. Hãy chú ý đến tính đa chiều của mùi hương. Ví dụ: hoa hồng có thể có vị cay hay bề ngoài của ylang ylang có hình dáng tương tự một quả chuối. Những yếu tố này có thể kết hợp với nhau bằng hình thức phức tạp hơn để tạo ra những loại nước hoa hoàn toàn mới. Khi bạn thay đổi công thức, chỉ nên tập trung xác định thời gian lan toả của mỗi tầng hương. Nếu không, bạn sẽ khó có thể tìm ra được nguyên nhân khiến tác phẩm của bạn bất hảo. Thay vì phân vân thì hãy nghĩ đến các kiến thức cơ bản mà bạn đã tiếp xúc. Những người yêu thương bạn sẽ ủng hộ hết mình, vì vậy đừng vì lời nói tiêu cực mà làm bản thân lung lay. Việc bạn cần làm là tích lũy kinh nghiệm từ sai lầm.”

Bà có cho rằng việc kết hợp nhiều loại tinh chất nước hoa khác nhau là một trong những trải nghiệm nâng cao hiệu quả hay không? “Theo quan điểm của tôi, việc tham gia vào quá trình pha chế nước hoa là một hoạt động thú vị. Giống như nghệ thuật nấu ăn, bạn có thể cải tiến một món ăn với nhiều hương vị khác nhau để khiến chúng trở nên đặc biệt hơn. Thậm chí đó cũng có thể coi là một trong những nguồn cảm hứng để chế tác “nước hoa tự nhiên”. Khi hương thơm kết hợp cùng mùi hương trên cơ thể bạn sẽ tạo nên một sự kết hợp độc đáo. Việc sử dụng và thoa thêm một loại nước hoa được pha chế khéo léo cho phép bạn gia tăng cảm xúc và chiều sâu theo thời gian. Tôi nghĩ rằng đó là điều nên khuyến khích và có khả năng thực hiện được.” Chúng tôi được biết cuốn sách tiếp theo của bà “The museum of Scent” (Bảo tàng hương thơm) sắp được ra mắt công chúng, vậy điều gì đã thúc đẩy và giúp bà duy trì động lực suốt ngần ấy năm trong việc viết lách? “Nghề cầm bút chứa đựng rất nhiều điều kỳ diệu đang chờ chúng ta khám phá và chữ viết là phương tiện giao tiếp mạnh mẽ có thể tiếp cận con người trên khắp thế giới. Tôi chỉ là một người đam mê viết lách. Đối với tôi, đặc ân lớn nhất đó là khi có rất nhiều người tìm thấy nguồn cảm hứng và sự khích lệ trong những câu văn tôi viết, để bắt đầu con đường chinh phục vẻ đẹp của cuộc sống.” Cảm ơn bà rất nhiều vì đã dành thời gian quý báu của mình cho buổi phỏng vấn ngày hôm nay. Những đóng góp của bà trong thế giới nước hoa là nguồn động lực to lớn cho ngành công nghiệp chế tác và mang sức lan tỏa mạnh mẽ tới cộng đồng những người yêu hương. Chúng tôi tin rằng độc giả Việt Nam sẽ đón nhận cuốn sách đặc biệt này của bà và hy vọng tác phẩm sắp ra mắt “The museum of Scent” (Bảo tàng mùi hương) sẽ đánh dấu một bước ngoặt mới trong sự nghiệp của bà.